İstanbul °C
Ruhun bilgeliği: Spiritüel (manevi) zekâ
Tüm bilinmeyen yönleriyle bir gizemdir insan yaşam deryasında. Sezgi ve deneyimleri aracılığıyla yaşam amacına giden yolda yürür usulca. Varoluşun manasını arayışı maneviyatı, insanı yüksek benliğiyle buluşturansa spiritüel (manevi) zekâsıdır. İnsan spiritüel zekâsıyla bilgeliğini yansıtır yaşama.
Spiritüalite kelime anlamı olarak maneviyat, din, inanç gibi kavramlarla ilişkilendirilerek farklı anlamlarda kullanılır. Spiritüalite “nefes almak” ve “canlı olmak” anlamına gelen Latince kökenli “spiritus” kelimesinden türetilmiştir. Yaşamı hissetmek anlamına da gelir. Kimi zaman spiritüalite yerine kullanılmakta olan maneviyat kavramı ise; maddi olmayan manevi (görülmeyen, duyularla sezilebilen, soyut, tinsel vb.) şeyler veya moral anlamına gelir.
İnsanın spiritüel boyutu doğumundan itibaren var olan ve kimliğinin bir parçası olan yanıdır. İnsanın fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönü kadar önem taşır spiritüel yanı. İnsan stres ya da hastalık halinde, ölüm korkusu yaşadığında, yaşamının anlamını sorguladığında veya umudunun tükendiğini hissettiği kriz anlarında spiritüel gereksinimlerini de daha fazla fark eder.
Modern çağın filozoflarından Ken Wilber (2003) insanı madde, beden, akıl, ruh ve tinsel boyutuyla ele alır. Wilber (2003) maneviyat ile mistisizmin karşılaştırmasında; mistisizmin özünü varoluşun en derin boyutunda zamansız, sonsuz ve değişmez bir görüngü içerisinde tinle ve tüm evrenle bir olma şeklinde yorumlar. Wilber maneviyat ile ego bağlantısına da değinerek, egonun kişiliği oluşturan zihinsel fikirler, zihinsel objeler, semboller, imgeler ve algılardan oluştuğuna vurgu yapar. Ego dışarıda olanı anlamlandırmamıza ve bazen de dünyayı yanlış algılamamıza neden olabilir onun görüşüyle.
Maneviyat, egonun ortadan kalkması ve erdemin karakteri inşa etmesi olarak da nitelendirilir. Manevi değerler ise insanın iç ve dış dünyasıyla bağlantıya geçmesine katkı sağlar. Maneviyat kişinin kendisini tanımasını sağlarken, manevi zekâ olarak da tanımlanan spiritüel zekâysa kişinin kendini gerçekleştirmesine ve farkındalıkla yaşamasına hizmet eder. Ayrıca maneviyat ruhun benlik bilgisidir.
Goleman ve Boyatzis’in duygusal zekâ çalışmalarından esinlenen Cindy Wigglesworth, spiritüel zekâ alanında önemli çalışmalar yürütmüş bir isimdir. Wigglesworth spiritüelliği; insanın kendinden büyük, ilahi ya da olağanüstü yücelikte gördüğü bir şeyle doğuştan gelen bir gereksinimle teması olarak niteler. Wigglesworth aşkın zamansızlık kavramını ise, normal zaman algımızın dışında zamanı deneyimleme yani bir tür zirve deneyim olarak tanımlar. Bu durum, an içinde yaşama hissini insana yaşatır ve yaşam doyumunu arttırır.
Zekâ Kavramı ve Çeşitleri
İnsan zekâsı köklerini, genetik kodundan ve gezegensel yaşamın evrensel tarihinden alır. Bedensel ve zihinsel sağlığı, deneyimleri, aktivitesi, tükettiği besinler, içtikleri ya da ilişkileri gibi birçok unsur insanın zekâsını etkiler. Nörolojik açıdan incelendiğinde, zekâ ile bağlantılı her şey beyin aracılığıyla veya onun vücuda yayılan sinir uzantılarıyla yönlendirilip kontrol edilir.
Wigglesworth (2012) tarafından tanımlanan dört farklı zekâ çeşidi bulunur. Bunlar;
- Fiziksel zekâ (PQ)
- Entelektüel (bilişsel) zekâ (IQ)
- Duygusal zekâ (EQ)
- Spiritüel (manevi) zekâ (SQ) şeklindedir.
İnsanın bedenine odaklanmasını ve ustalıkla kullanmasını sağlayan fiziksel zekâsı olurken; akılcı, mantıklı, kurallar çerçevesinde düşünmesini sağlayan ise entelektüel zekâsıdır. Duygusal zekâsı insana öz farkındalık ve öz disiplin kazandırırken, ilişkilendirme yapmasını, alışkanlıklara bağlı desenleri ve modelleri tanıyarak duygusal düşünmesini sağlar. İnsanın yaratıcılıkla ve iç görüyle, kurallar oluşturan ya da kuralları değiştiren düşünce yapısını ise spiritüel zekâsı destekler.
Duygusal zekâ (EQ) insana mutluluk ve başarı için gerekli duygusal nitelikleri kazandırırken, spiritüel zekânın (SQ) gücü dönüştürücü etkisinde saklıdır. EQ insana içinde bulunduğu durumu doğru değerlendirmesi ve o duruma uygun davranmasını sağlarken, SQ insanın içinde bulunduğu durumu isteyip istemediğini sorgulatarak değişim yaratmasını sağlar. Böylece insan yüksek benliğiyle uyumu ve yaşamının anlamını yakalar.
Spiritüel Zekâ (SQ)
Danah Zohar’a göre spiritüel zekâ insanın deneyimlerine ve yaşamına daha geniş ve daha zengin bir anlam kazandırır. Wigglesworth (2012) spiritüel zekâyı “koşullardan bağımsız olarak iç ve dış barışı korurken, bilgelik ve şefkatle davranma yeteneği” şeklinde tanımlar. Wigglesworth’a göre SQ şefkatin rehberliğinde içsel bilgelikle hareket etmektir.
Wigglesworth tarafından yapılan tanım kapsamında, SQ’nun göstergesi olan temel yetenekler şunlardır:
Benlik/ Benlik Farkındalığı: Yaşama amacı farkındalığı, dünya görüşü farkındalığı, değerler hiyerarşisi farkındalığı, iç düşüncenin karmaşıklığı, ego benlik/ üst benlik farkındalığı.
Evrensel Farkındalık: Spiritüel yasaların farkındalığı, aşkın birlik deneyimi, zaman algısının genişliği, yaşamın karşılıklı bağımlılığının farkındalığı, başkalarının dünya görüşlerinin farkındalığı, insan algısının sınırları/gücünün farkındalığı.
Benlik/Benlik Hâkimiyeti: Spiritüel büyümeye bağlılık, yüksek benliği iş başında tutmak, hedef ve değerleri yaşamak, inancı sürdürmek, yüksek benliğin yol göstericiliğine yönelmek.
Sosyal Hâkimiyet/Spiritüel Mevcudiyet: Yatıştırıcı ve iyileştirici bir insan olmak, spiritüel ilkelerin dirayetli ve etkili öğretmeni/yol göstericisi olmak, dirayetli ve etkili bir lider/ değişim aracı olmak, merhametli ve dirayetli kararlar almak, hayatın iniş çıkışlarıyla uyum içinde yaşamak.
SQ insanın iç sesini dinleyerek öğrenmesi ve problem çözümlerine farklı bakış açısıyla yaklaşabilme becerisidir. SQ’su yüksek olanlar; yaşamı yüksek öz değerlerle, huzur içinde, koşulsuz sevgiyle ve mutluluk hissiyle yaşarlar.
Emmons SQ’nun farklı bileşenleri olduğuna vurgu yapar. Bunlar:
- Kendini aşma kapasitesi
- Yüksek bilinçlilik haline ulaşma yeteneği
- Spiritüel kaynakları yaşam problemlerini çözmek için kullanma becerisi
- Günlük deneyimlere, olaylara ve ilişkilere kutsal duygularla yatırım yapma yeteneği
- Şefkat, bağışlama, şükran gibi erdemli davranışlar sergileme yeteneği şeklindedir.
Spiritüel Zekânın Bilgeliğiyle Yaşam
Spiritüel zekâ insanın kalbini ve ruhunu besler. Aydınlanmış bir zihin sayesinde ruhuna ilham kazandırır. Spiritüel zekânın bilgeliğiyle kişi, ruhuyla her daim iletişim halindedir. İnsan SQ sayesinde yaşam farkındalığını güçlendirir ve yaşamla daha derin bağ kurar.
SQ kişinin yaşam hedeflerine giden yolda, güçlü beceri ve niteliklerle emin adımlarla ilerlemesine ve yaşamla en yüksek değerlerle bütünlük kurmasına hizmet eder. SQ yüksek değerlerle, güçlü motivasyonla, güzel niyetlerle kişinin duygu ve kişilik yapısını dönüştürür.
SQ sayesinde kişi yaşam doyumunu arttırarak, yaşamının derin anlamını bulma ve yaşam amacını netleştirme yolunda ilerler. Denilebilir ki SQ ruhun zekâsı ve bilgeliğidir. İnsanın yaratıcılığını, esnekliğini, öz farkındalığını, aşkınlığını, yaşamla yüzleşme becerisini, yaşamı sorgulama yeteneğini, hayal etme ve esinlenme halini besler niteliktedir.
İnsanın spiritüel zekâsını kullanması; aklı ve ruhuyla, iç ve dış dünyasıyla daha güçlü bağlantı kurması demektir. Varoluşun derin anlamını kavramak ve çoklu bilinç düzeyine çıkabilmektir. İnsanın yüksek benliğiyle buluşmasıdır. SQ yaşamda olan çoğu şeyi kalp gözüyle görebilmeyi sağlar.
Bowell daha yüksek düzeyde SQ için şunları önerir:
- Belirsizlikleri keşfetmek ve çözmek
- Nerede olduğunun farkında olmak
- Değiştirmek istediği şeyi güçlü şekilde hissetmek
- Kendi merkezine ve en derin motivasyonuna odaklanmak
- İlerlemek için olasılıkları keşfetmek
- Amacına uygun bir yol belirlemek
- Farklı seçeneklerde yol olduğunun farkında olmak
Bowell her insanın özünde; farkındalık, anlam, değerlendirme, odaklanma, bakış açısı, geleceği planlama ve misyon adımlarıyla yaradılış gereği bir SQ olduğuna vurgu yapar.
Ruhun bilgeliği SQ ile dışarıda olanlardan bağımsız olarak iç ve dış huzurun korunması, sağduyu ve merhametle yaşam sürdürebilmektir. İnsanın zihinsel ve duygusal yeteneklerini daha üst seviyeye taşıyan bir kudrettir. SQ ile her insan kendine şifa vererek; kalp, beden, zihin ve ruhsal anlamda bütünselliğini korur. SQ egonun ya da şuurlu zihnin ötesinde var olan bilgeliğin kudretiyle varlık gösteren yüksek benliğin zekâsıdır.
O vakit ne dersiniz ruhunuzun bilgeliğine kulak vermeye! Siz bu yaşamda kimsiniz? Yaşam amacınız nedir? Yaşama nasıl bir anlam katmakta o değerli varlığınız? Sizin için iyi bir yaşam ne anlam taşır? Yaşamın derinliğine bakan kalp gözünüz neler görmektedir? Bu yaşamı siz hangi değerlerle güzelleştirebilirsiniz? Bu yaşamdan ayrıldığınızda nasıl hatırlanmak istersiniz?
Uzm. Hem. Şenay Zuhur
ACC, ICF Bütünsel Gelişim Koçu & Kariyer Koçu
Diyabetle Yaşam ve Sağlık Koçu
Kaynaklar
- Meichenbaum, D. (t.y.). Trauma, Spirituality and Recovery: Toward a SpirituallyIntegrated Psychotherapy. Erişim Tarihi: 03.05.21. melissainstitute.org
- Wilber, K. (2003). Merhamet ve Metanet. (Çev. A. Ergenç). (2,baskı). İstanbul: İnsan
yayınları.
- Chaudhary, B. and Aswal M. (2012). Imparting Spiritual Intelligence Curriculum in
our Classrooms. European Academic Research, 1 (7), 1508-1515.
- Wigglesworth, C. (2012). SQ: Spiritüel Zekâ. (Çev. S. Toksoy). İstanbul: Kuraldışı
Yayıncılık. (2013).
- Zohar, D. & Marshall, I. (2004). SQ: Ruhsal Zekâmızla Bağlantı Kurmak. (Çev. B.
Erdemli ve K. Budak). İstanbul: Meta Basım Yayım San. ve Tic.Ltd.Şti.
- Emmons, R.A. (2000). Is Spirituality an Intelligence? Motivation, Cognition, and Psychology of Ultimate Concern. International Journal for the Psychology of Religion, 10, 3-26.
- Khairunnisa AD. Spirituality and nursing. Journal of Holistic Nursing, Amerikan Holistic Nurses, 2014; 32(4): 341-46.
- Yılmaz M, Okyay N. Hemşirelerin maneviyat ve manevi bakıma ilişkin görüşleri. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2009; 3: 41-52.
- Arslan H, Konuk Şener D. Stigma, spiritüalite ve konfor kavramlarının Meleis’in kavram geliştirme sürecine göre irdelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2009; 2(1): 51-58.
- Bowell, R.A. (2004/2007). Yedi Adımda Ruhsal Zeka. (Çev. M. Gün ve Y. Aşıkoğlu). İstanbul: Hayat Yayınları
YORUMLAR