Stres sizi yönetmesin, siz stresi yöneten olun!

Stres diye tanımlanan ruhsal gerilim hali, sağlıklı yaşama tehdit oluşturan bir durumdur. “Günümüz koşullarında stresten kaçmak mümkün mü?” dediğinizi duyar gibiyim. Haklısınız birçok faktör stres yaşama halimizi tetikliyor ve stres yaratıyor olabilir yaşamımızda. Çoğu zaman bedenimizin strese verdiği tepkiler benzer olmakla birlikte, stresle başa çıkma yöntemlerimiz farklılık gösterebilir. Kişilik yapımız, mizacımız, yaşamı algılayış tarzımız, farkındalık düzeyimiz, deneyimlerimiz, stres hakkında bilgi düzeyimiz, sağlık inancımız vb. birçok unsur stres yaratan durumlara tepkilerimizi ve stresi yönetme başarımızı etkiler.

Öyleyse sizlere birkaç koçluk sorusu sormak isterim müsaadenizle. Yanıtları elbette sizde saklı… Sizin için stres ne anlam ifade ediyor? Stres hakkında ne biliyorsunuz? Sizin hayatınızda neler genellikle stres durumu yaratır? Stresten kaçmanız/kaçınmanız mümkün mü? Stres durumunda kendinizi genellikle nasıl hissedersiniz? Stresle etkili baş ettiğinizi düşünüyor musunuz peki? Stresle başa çıkma yöntemleriniz neler diye sorsam? Ya sağlıklı bir yaşam için stresle baş etmeniz gerektiğini düşünüyor musunuz? Stres yönetiminde başarı için size kimler destek olabilir? Hangi güçlü yönlerinizle sizde stres yaratan durumların üstesinden gelebilirsiniz? Stres sağlığınızı sizce nasıl etkiliyor? Stres sağlıklı yaşamın önünde size hangi engelleri çıkartıyor? Sanırım daha birçok soru sorabiliriz kendimize bu konuya dair farkındalık adına.

Stresle ilgili farkındalığımız sağlıklı bir yaşam için önemli bir konu. Stresle başa çıkma/baş etme başarımız ise ayrıca önemli. Bu yazımda sizlere stresin sağlığımıza olan etkilerinden ve benimsediğim stresle başa çıkma yöntemlerimden bahsetmeyi yeğledim. Elbette her birey stres yönetimi konusunda kendine has etkili yöntemlerini keşfedebilir.

Stres-Vücut Bağlantısını Anlamak

Stres, bireyin bedensel ve ruhsal sağlığı için tehdit oluşturan bir durumdur. Stres anında bireyin, durumu nasıl değerlendirdiği stresin yarattığı olası sonuçları etkileyen en önemli etkendir. Stres halinin sıklıkla yaşanması, bireyin sağlık durumunu da olumsuz etkiler.

Stres yaşanması durumunda; bedende “savaş veya kaç” tepkisi gerçekleşir. Beyinde hipofiz bezi uyarılır, beraberinde böbrek üstü bezlerden adrenalin ve kortizol gibi stres hormonları salgılanır. Kortizol hormonu ayrıca iştah artışına yol açarak, kan şekeri seviyesinde dalgalanmalara neden olur.

Stresin kişide yarattığı başlıca etkiler şöyledir:

• Solunum hızlanır ve bedene daha fazla oksijen sağlanır.
• Beyne ve kaslara daha fazla oksijen taşınır.
• Kan basıncı yükselir.
• Ağız kuruluğu olur.
• Kaslar gerilir.
• Baş ağrısı ya da baş dönmesi yaşanır.
• Sindirim yavaşlar.
• Mide asidi salgısı artar.
• Uyku ve iştah bozukluğu yaşanır.
• Göz bebeklerinde büyüme olur.
• Üşüme ve titreme olur
• Terleme ve tükürük salgısı artar.
• İdrar sıklığında artış olur.
• Uykuda diş gıcırdatma veya konuşma sorunları olur.
• Vücutta uyuşukluk ya da karıncalanma hissi olur.
• Yetersiz soğukluk ya da sıcaklık hissi yaşanır.
• Konuşma güçlükleri yaşanır.
• Çevreye ve sese karşı duyarlılık hali artar.

Stres halinin yaşanması ayrıca kişide; dalgınlık, unutkanlık, zihin karışıklığı, sinirlilik, ağlama krizleri, suçluluk hissi, yalnızlık hissi, yetersizlik hissetme, sıkıntı, öfke nöbetleri, huzursuzluk ve gerginlik gibi sorunlar yaratabilir.

Stresi Yönetmek Önemli

Sağlıklı bir yaşam için stresle baş etme yöntemlerini benimseyerek, etkili stres yönetimi tekniklerini keşfetmek gerekir. Stres yönetiminde benim kullanmayı tercih ettiğim başlıca teknikleri sizlerle şu şekilde paylaşabilirim:

• Doğru nefes almayı öğrenerek alışkanlık haline dönüştürmek
• Etkili nefes egzersizlerini gün içinde ve stres anında uygulamak
• Olumsuz düşünce kalıplarının farkında olarak yeniden yapılandırmak
• Stres durumunda olumlu ve akılcı düşünme alışkanlığı kazanmak
• Stres durumunda derin gevşeme egzersizi, nefes egzersizi ve hayal kurmayla gevşeme egzersizi şeklinde gevşeme egzersizlerini uygulamak
• Dinlendirici müzik türlerini tercih etmek
• Yaşamla denge ve uyum içinde olmak
• Kendine değer vermek ve iyimser olmak
• Zaman yönetimiyle, zamanı etkin kullanmayı öğrenmek
• Problem çözme yöntemleriyle sorunlara etkili çözümler getirmek
• Stres ve stresle baş etme yöntemleriyle ilgili örgün ya da online eğitim programları takip etmek
• Etkili dinleme, sözel ve sözel olmayan iletişim, doğru tartışma becerileri şeklinde iletişim becerilerini geliştirmek
• Sağlıklı beslenme alışkanlığını bir yaşam şekli haline dönüştürmek
• Düzenli ve kaliteli bir uyku alışkanlığı sürdürmek
• Dostlara zaman ayırmak ve güzel deneyimler paylaşmak
• Hobi alanları yaratmak, yaratıcılığı geliştirmek, üretmek ve sevdiklerinle paylaşmak
• Farklı kategorilerde bol bol okumak, araştırmak, yazmak ve koşulsuz paylaşmak
• Bahçeyle ve toprakla uğraşıp, çiçek yetiştirmek
• Doğada yürüyüş yaparak, doğanın huzur kokan havasından faydalanmak
• Hayvanlarla vakit geçirip, onlarla göz teması kurarak iletişim kurmak
• Sözcüklerin gücünden faydalanmak, kullanılan sözcükleri özenle seçerek yerinde ve ölçülü kullanmak
• Yüzde tebessümü daima korumak ve gerektiğinde kahkaha atmak
• Ruhsal ve kişisel gelişime emek harcamak
• Ruhun sesini ve sezgileri dinlemek
• Stresle baş etmede başarısızlık halinde mutlaka bir sağlık uzmanından destek almak

Epictetus’un “Kişileri yaşananlar değil, o yaşananlara bakış açıları rahatsız eder” sözü bize stres yaratan dış etkenlere tepkilerimizin önemini hatırlatır.

Yaşamda bazı durumlar kimi zaman arzu etmediğimiz şekilde gelişebilir. Yaşamımızda çoğu şeyi belki gerektiğince yönetemeyebiliriz. Stres yaratan birçok durumla karşılaşmamız da çoğu zaman belki kaçınılmaz olabilir. Fakat her şeye rağmen, her anıyla yaşama olumlu ve güzel duyguların penceresinden koşulsuz sevgiyle bakmak önemli bir değer. Deneyimlerimizi seçme özgürlüğümüz irademizde saklı gerçeğimiz. Sağlıklı bir yaşam için stresle başa çıkmayı istemek ve etkili yöntemleri keşfetmek, öz farkındalığımızla ve öz disiplinimizle oldukça ilintili tercihimizdir.

Stresi en asgari düzeyde yaşamanız temennilerimle. Stres sizi yönetmesin, siz stresi yöneten olun daima. Sevgiyle ve sağlıkla kalın.

Uzm. Hem. Şenay Zuhur

ACC, ICF Bütünsel Gelişim Koçu & Kariyer Koçu

Diyabetle Yaşam ve Sağlık Koçu

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu yazı sadece bilgilendirme amaçlıdır. Bilgiler tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynak

1. Aysal N. Stres Algısı, Başa Çıkma, Kişilik ve Sağlık Arasındaki İlişkilerin Etkileşimsel Stres ve Başa Çıkma Modelinde İncelenmesi. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Ana Bilim Dalı Psikoloji Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.