Marjin kavramı, Forex, VİOP gibi kaldıraçlı piyasalarda pozisyon açmak için hesapta bulunması gereken minumum para miktarını gösteren bir teminat düzenidir. Forex piyasasında olsun diğer piyasalarda olsun marjin miktarı işlem yapılmak istenen enstrümana ve kullanılan kaldıraç oranına göre farklılık gösterir.

Marjin sistemi, yatırımcının sahip olduğu nakdi sermayeyi belirli oranlarda artırarak daha büyük pozisyonlar almasına imkân verir ve marjin hesaplama mantığı, işlem büyüklüğü ile aracı kurum veya piyasa tarafından belirlenen marjin oranının matematiksel çarpımına dayanmaktadır.

Marjinin nedir ve Kapsamı

Marjin, bir başka ifadeyle teminat tutarıdır ve farklı piyasalarda farklı isim ve uygulama biçimleriyle karşımıza çıkar; örneğin vadeli işlem piyasalarında (VİOP, CME, LME) marjin, sözleşme büyüklüğünün belirli bir yüzdesi olarak hesaplanırken, CFD ve forex platformlarında marjin oranı aracı kuruma göre değişir ve çoğunlukla işlem büyüklüğünün yüzde olarak ifadesiyle verilir.

Marjin, hem başlangıç teminatını (initial margin) hem de pozisyon sürdürme için gerekli asgari teminatı (maintenance margin) içerebilir; bu ayrım, marjin call mekanizmasının işletilmesinde belirleyici rol oynar.

Marjin Türleri: Başlangıç ve Devam (Maintenance) Marjini

Başlangıç marjini, yatırımcının yeni bir pozisyon açmadan önce hesabında bulundurması gereken asgari teminat tutarıdır. Devam (pozisyonu sürdürme) marjini ise, açık pozisyonun sürdürülmesi için hesapta kalması gereken minimum özsermaye düzeyidir ve hesap özsermayesi bu seviyenin altına indiği takdirde aracı kurum tarafından ek teminat talebi yapılır.

Bu talep, genel olarak marjin call olarak adlandırılır ve yatırımcı ek teminat yatırmadığı takdirde aracı kurum pozisyonu otomatik olarak kısmen veya tamamen kapatabilir.

Sürdürme marjini yatırımcı pozisyonu açtıktan sonra zarar etmeye başladığında devreye girer. Mesela hesap açtığı aracı kurum ile marjin call (teminat tamamlama) seviyesini 0,50 olarak anlaşmışsa pozisyonu açtığında 1000 dolar olan portföy değeri 500 dolara düştüğünde aracı kurum yatırımcıya çağrıda bulunur. Portföyünüzünd değeri 500 dolara düştü. Portföyünüzü 750 dolara tamamlamanız gerekmektedir gibi. İşte bu ilave gereken 250 dolar sizin sürdürme teminatınızdır.

Kaldıraç Nedir? Kaldıraçlı İşlem Nasıl Yapılır için TIKLAYIN!

Marjin Hesaplama Formülü ve Mantığı

Marjin hesaplamasının temeli basittir; marjin hesaplamanın temel formülü şu şekildedir:

Gerekli Teminat (Marjin) = Pozisyon Büyüklüğü (Notional) × Marjin Oranı

Burada pozisyon büyüklüğü, işlem yapılan varlığın birim fiyatı ile kontrat ya da lot büyüklüğünün çarpımıdır; marjin oranı ise % cinsinden ifade edilen aracı kurum veya piyasa tarafından belirlenen katsayıdır. Örneğin, 1 lot EUR/USD (100.000 EUR) pozisyonu açmak isteyen bir yatırımcı için, marjin oranı %1 ise gerekli teminat 1.000 EUR olacaktır.

Örnek 1 — Forex / CFD Marjin Hesaplaması

Bir yatırımcı, EUR/USD paritesinde 1 lot (100.000 EUR) büyüklüğünde pozisyon açmak istemekte ve aracı kurumun sunduğu marjin oranı %1 seviyesindedir; bu durumda gerekli teminat şu şekilde hesaplanır: 100.000 × %1 = 1.000 EUR. Kaldıraç ifadesiyle ilişkilendirilirse, bu oran 1:100 kaldıraç anlamına gelir.

Örnek 2 — VİOP / Vadeli İşlem Kontratı Marjin Hesaplaması

VİOP’ta örnek bir bakır veya endeks kontratında kontrat büyüklüğü ve piyasa tarafından belirlenen başlangıç marjini farklılık arz eder; örneğin kontrat büyüklüğü 100.000 TL ve başlangıç marjini %5 ise gerekli teminat 5.000 TL olacaktır; bu tutar aynı zamanda pozisyonun açılabilmesi için hesaba yatırılması gereken asgari avansı gösterir.

Marjin Call: Ne Zaman ve Niçin Gelir?

Marjin call, hesabın özsermayesinin devam marjin seviyesinin altına düşmesi hâlinde aracı kurumun yatırımcıdan ek teminat talep etmesi biçiminde tanımlanır; bu durum genellikle pozisyonun zarar etmesi sonucu gerçekleşir ve marjin call bildirimi yatırımcıya e-posta, SMS veya platform içi uyarı şeklinde iletilir. Eğer yatırımcı ek teminatı süresi içinde sağlamazsa, aracı kurum otomatik olarak pozisyonu kapatmaya başlayarak daha fazla zarar oluşmasını engellemeye çalışır; bu süreç, aracı kurumun risk yönetimi politikası çerçevesinde yürütülür.

Kaldıraç, Marjin ve Risk İlişkisi

Kaldıraç, marjin oranının tersine ifade edilir; örneğin %1 marjin, 1:100 kaldıraç; %2 marjin, 1:50 kaldıraç anlamına gelir. Kaldıraç, küçük sermayeyle büyük pozisyon alma fırsatı sunarken aynı oranda kayıpları da büyütebilir; bu nedenle marjin kullanımı sıkı risk yönetimi, stop-loss emirleri ve pozisyon büyüklüğü kontrolü gerektirir. Marjin hesabı tutarlılık sağlasa bile volatilite dönemlerinde marjin call ihtimali artar ve bu duruma hazırlıksız yatırımcıların sermayesi hızla eriyebilir.

Hesaplama Örneği: Sayısal Adım Adım

Adım 1: Pozisyon büyüklüğünü belirle. Örnek: 2 lot EUR/USD = 200.000 EUR.
Adım 2: Marjin oranını öğren. Örnek: %1 (aracı kurum).
Adım 3: Gerekli teminat = 200.000 × %1 = 2.000 EUR.
Adım 4: Hesapta bulunan bakiye (özsermaye) ve açık pozisyonların piyasa değeri izlenir; eğer zarar sonucu özsermaye devam marjininin altına inerse marjin call çağrısı yapılır.

Marjin Yönetimi İçin Pratik Kurallar

• Pozisyon boyutunu sermaye büyüklüğüne göre sınırlı tut; tipik uygulama riske alınan sermayenin %1–%2’siyle tek pozisyon açmaktır.
• Stop-loss emirlerini aktif kullan; marjin call riski yüksek piyasalarda teminatı korumak için otomasyon fayda sağlar.
• Likidite düşüklüğü olan enstrümanlarda marjin kullanırken ek teminat ihtimalini göz önünde tut.
• Aracı kurumun marjin oranı değişikliklerine karşı güncel kal; zorunlu güncellemeler ve düzenleyici kararlar marjin oranlarını etkileyebilir.

VİOP, Forex ve CFD Arasındaki Farklılıklar

VİOP gibi düzenlenmiş vadeli işlem piyasalarında marjinler genellikle piyasa takas sistemleri ve borsa yönetmelikleri tarafından belirlenirken, forex ve CFD platformlarında marjin oranları aracı kurum tarafından sunulan şartlara göre değişir; vadeli piyasalarda marjin, takas ve teminat fonksiyonunun yanı sıra piyasa sürekliliği için kolektif güvence mekanizması sağlar ve margin hesaplaması kontrat büyüklüğüne ve piyasa volatilitesine göre dinamik olarak güncellenebilir.

Marjin Kullanırken Nelere Dikkat Edilmeli?

Marjin, yatırımcıya kaldıraç sağlayan güçlü bir araçtır; bununla birlikte marjin kullanımının getirdiği ek riskler, disiplinli pozisyon yönetimi, yeterli teminat bulundurma ve sürekli piyasa takibi gerektirir. Marjin hesaplaması basit bir formülle yapılırsa da marjin call senaryoları, aracı kurum politikaları ve piyasa volatilitesi göz önünde tutulmadan yapılan işlemler sermayenin hızla erimesine neden olabilir; bu sebeple marjinle işlem yapan her yatırımcının öncelikli hedefi, risk yönetimini sistematik ve sürdürülebilir kılmaktır.