Bütünsel sağlık ve esenlik

Yeni bir yazımla daha merhaba siz değerli okuyucularıma. Arzu ettim ki yine konumuz sağlık olsun. Sağlık; fiziksel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal anlamda yaşamın tüm alanlarında vazgeçilmez değerde. Mesleki deneyimimle birlikte sağlığın önemini içselleştirmiş olmanın etkisiyle, kalemim her seferinde sağlığa değiniyor bir şekilde. Çünkü sağlık ve esenlik dolu bir yaşam en değerli hazinemiz. Sağlıklı bir yaşam için farkındalık kazanmak ve sorumluluk üstlenmek ise ayrıca önemli. Bu satırlarım da farkındalık adına ufak bir dokunuş yine sizlere.

Yazmak benim için bildiklerimi hatırlamak ve hatırlatmak değerinde. Yazdığım her konuda bilgilerimi yeni yeniden tazelerken, bana geçenleri satırlarımla yansıtıyor olmanın da keyfini hissediyorum. Zaten yaşam her anıyla alma ve verme dengesiyle daha anlamlı değil mi? Öyleyse bütünsel sağlığın ve esenliğin önemine kısa bir yolculuğa ne dersiniz?

Bütünsel Sağlık Ne Demek?

Bütünsel sağlık (holistic health) kavramında geçen holizm (holism) kelimesi kökenini, “bütün” anlamına gelen Yunanca “holos” kelimesinden alır. Holizm daha çok olaylara bütünsel bir perspektif içinde bakan bir yaklaşımla; bütünün, kendisini oluşturan parçaların toplamından daha fazla olduğunun savunulduğu felsefi bir görüştür. Bu kavram ilk olarak 1926 yılında Jan Chiristian Smuts tarafından “Holism and Evolution ( Holizm ve Evrim)” adlı kitabında kullanılır. Jan Chiristian Smuts’un kitabında kullandığı bu kavram sistem düşüncesi ve bilimdeki karmaşık, disiplinler arası ve bütünleştirici yaklaşımlar için bir tetikleyici olmuştur.

Holizm kavramıyla insanın bir bütün olduğu savunulur. Ayrıca birbirinden ayrılmaz olan parçalarının tek başına ele alınmasının doğru sonuçlar doğurmayacağı, bu nedenle bir bütün olarak ele alınması gerekliliği vurgulanır. Bu kavramla her bireyin spiritüel ve genetik yapısıyla tüm sistemleri arasında enerji geçişleri olduğu, her bireyin tek ve eşsiz olduğu fikri öne sürülür.

Bütünsel sağlık kişiyi beden, zihin ve ruh bütünlüğüyle değerlendirerek, optimal sağlığa ulaşmak için bedeni bütünsel bir sistem olarak görmek ve desteklemektir. Bütünsel sağlık yaklaşımı, sağlığın bozulması durumunda hastalıkların iyileştirilmesinde bütüncül bir bakış açısıyla semptomları ortadan kaldırmanın ötesine geçen bir yaklaşım gösterir.

Bütünsel sağlık alanında adı geçen bazı alternatif sağlık uygulamaları; masaj, şifalı bitkiler, enerji çalışmaları (reiki), nefes çalışmaları, yoga, meditasyon, ses terapisi, akupunktur, fonksiyonel beslenme, kişisel ve ruhsal gelişim gibi yaklaşımlardır. Bu ve benzeri tüm tamamlayıcı terapiler bütünsel sağlık için bir araya geldiğinde, kişinin daha doyumlu ve sağlıklı bir yaşam sürdürmesine katkı sağlayarak, yaşamında daha derin bir düzeyde zindeliği deneyimleme olasılığını ve yaşamda iyilik halini yükseltir.

Bütünsel sağlık anlayışında fiziksel bedenle birlikte bireyin duygusal, sosyal, ruhsal ve entelektüel sağlığı da ele alınır. Bütünsel sağlıkta tüm bu alanların, kişinin yaşamının her anını en yüksek düzeyde sağlıklı yaşaması ve yaşam doyumunu arttırması adına birbirini desteklemesi gerekir. Bu alanlardan birinde sağlığın bozulması diğer alanları da etkiler. Kişinin kendine yönelik farkındalıkla, bireysel amaçlara sahip olması, sağlıklı yaşam tarzına yönelmesi, akıl-beden-ruh bütünlüğünü sağlayarak optimal seviyede yaşam sürdürmesi ise esenlik kavramını karşımıza çıkartır.

Esenlik Dolu Olsun Yaşamınız

Sağlıklı yaşam ya da iyi yaşam söylemleriyle akla ilk gelen kavramlar arasında yer alır esenlik. Yaşamda esenlik halimiz yaşam doyumu hissimizi besleyerek, yaşam kalitemizi ve yaşam memnuniyetimizi arttırır. İyilik halimiz ya da iyi olma halimiz ne kadar yüksek olursa kendimizi de o denli sağlıklı hissederiz. Böylece yaşam yolculuğumuzu memnuniyet hissiyle ve koşulsuz kabulle esenlikle sürdürürüz. Sağlıklı ve esenlik dolu bir yaşam, paha biçilmez hazinemizdir.

İyilik hali tam fonksiyonel olarak bireyin doğal ve sosyal çevrede yaşaması için; bedenen, zihnen ve ruhen bir bütün olarak, esenlik ve optimal sağlığa yönelik yaşam tarzıyla iyi olma durumu şeklinde tanımlanır. İyilik hali sadece hastalık durumunun olmaması değil, beraberinde bireyin fiziksel, psikolojik ve manevi esenlik durumuyla beraber akıl, beden ve maneviyatının da dahil edildiği bir yaşam arayışı ve sürecidir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımlamasıyla sağlık “Sadece hastalıkların ve rahatsızlıkların olmaması değil; fiziksel, ruhsal ve sosyal bakımdan bir bütün olarak iyi olma durumudur.” Her insan kendini sağlıklı, mutlu ve esenlik dolu hissetmek ister.

Esenlik kavramı (wellness/wellbeing); mutluluk, yaşam kalitesi veya yaşam memnuniyeti sözcükleriyle eşanlamlı kullanılır genellikle. Kişinin kendini iyi hissetmesi ve pozitif olarak yaşamı algılamasıdır. Esenlik kişiye yaşamında olumlu duygular hissettirir.  Esenlik dolu bir yaşam kişinin olumlu ruh halini korumasına ve olumsuz duygulardan özgürleşmesine olanak sağlar. Yaşam memnuniyetini arttırarak, kişinin potansiyelini en iyi şekilde kullanmasını destekler. Böylece kişi olumlu deneyimlerle esenlik dolu bir yaşam imkânı yakalar ve bütünsel sağlığını da korur.

Esenlik bireyin farkındalık kazanarak, daha başarılı bir varoluşa doğru seçimler yaptığı aktif bir süreçtir. Esenlik dolu bir yaşam; insanın fiziksel, duygusal, manevi (spiritüel), entelektüel, sosyal ve psikolojik boyutlarıyla dengeli ve tutarlı bir şekilde bütünsel gelişimine olanak sağlayan bir yaşam biçimidir.

Esenlik dolu bir yaşamın belirleyicileri ise şunlardır:

• Fiziksel ve ruhsal anlamda sağlıklı olmak
• Kendini güvende hissetmek
• Finansal açıdan kendini rahat hissetmek
• İş ve aile yaşamında mutluluk
• Sağlıklı fiziki ve çevresel koşullara sahip olmak
• Sevgi, saygı ve takdir görmek
• Aidiyet hissini yaşamak
• Doyumlu ilişkiler içinde olmak
• Yaşam neşesini korumak
• Tek başına zaman geçirme olanağına sahip olmak
• Farklılıkları kabul etmek
• Daha büyük bir bütünün parçası olduğunu hissetmek
• Kendini başarılı hissetmek
• İtibar ve saygı görmek

Fiziksel sağlığın korunması, zihnin yapıcı bir şekilde kullanılması, stresin olumlu yöne yönlendirilmesi, duyguların etkili ifade edilmesi, ruhsal duyarlılık, başkalarıyla yaratıcı ilişkiler kurma ve çevreyle etkili şekilde etkileşim esenlik düzeyinin yükseltilmesinde önemli adımlardır.

Esenliğin alt boyutlarında ise şunları görürüz:

• Fiziksel esenlik: Sağlıklı beslenmeye odaklanmak, optimum fiziksel aktiviteyi sürdürmek, öz bakım ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları sürdürmek için aktif ve sürekli bir çaba halinde olmak. Fiziksel durumunu kabulle birlikte, sağlıklı yaşam algısı ve beklentisine sahip olmak. Kişisel potansiyelini yükseltme çabasında olmak.
• Spiritüel esenlik: Yaşamda anlam, içsel değerler ve aşkınlıkla; maneviyatın yaşamın diğer boyutlarıyla bütünleştirilmesi, böylece kendini gerçekleştirme ve büyüme potansiyelini en üst düzeye çıkarmak.
• Entelektüel esenlik: Zihni yaratıcı ve uyarıcı faaliyetlerle meşgul etme, eleştirel düşünme, yaşam boyu öğrenme anlayışına sahip olma, başkalarıyla bilgi paylaşımı, bilgiyi yatıcılıkla kullanma, entelektüel akıl yürütme ve yüksek farkındalıkla yaşamak.
• Sosyal esenlik: Tüm insanlığa ve çevreye karşı hassasiyetle ilgi ya da kaygı hissedebilme, uzak ya da yakın çevreyle sağlıklı ilişkiler kurma, diğer insanlara saygı ve hoşgörü hissetme, çevreye ve topluma fayda sağlama, birey-toplum ve doğa arasındaki etkileşimi dengelemek.
• Duygusal esenlik: Duygularını anlama ve uygun şekilde yansıtma, sınırlamalarını kabul etme, duygusal dengeyi sağlama, değişime uyum sağlama, stresle etkili baş etme, yaşamdan doyum sağlama, başarı ya da başarısızlığı kabullenme, endişe yerine iyimserlikle ilerleme, yaşamın anlamını yakalama, neşe ve mutluluk hissetme, güvenle bağlılık hissetme, kendini kabullenme ve kendine yönelik farkındalıkta olmak.
• Mesleki esenlik: Kişisel değerler, ilgi alanları ve inançlarla tutarlı meslek seçimi, iş yaşamında memnuniyet ve doyum, kariyer hedeflerinde netlik, mesleki performansta tatmin, doyum sağlayan ve destekleyen/geliştiren iş ilişkileri demek.
• Çevresel esenlik: Doğayla ve çevreyle uyumlu, temiz ve sürdürülebilir bir yaşam sürdürmek. Çevreyle karşılıklı etkileşimle yaşamı dengeleme halinde olmak.

Esenlik ideal düzeyde sağlıklı olmaya yönelik yaklaşımla bedensel, ruhsal ve zihinsel bütünlükle; yaşam amacına uygun ve yaşamın tüm alanlarında doyumlu bir yaşam yolculuğudur.

Bütünsel sağlığınızı korumaya yönelik farkındalığınızı ne kadar arttırsanız, sağlıklı yaşama yönelik sorumluluk duygunuzla yaşam kaliteniz de olumlu yönde etkilenir. Kendinizi her koşulda iyi hissetmek ve yaşama olumlu duygularla bakmak, size esenlik dolu yaşamın kapılarını aralar. Böylece kalp, beden, zihin ve ruhsal bütünlüğünüzle yaşamda var oluş halinde olursunuz.

Ruhsal ve kişisel gelişiminizi destekleyen deneyimlerle esenlik dolu olsun yaşam yolculuğunuz. Sevgiyle ve sağlıkla kalın.

Uzm. Hem. Şenay Zuhur

ACC, ICF Bütünsel Gelişim Koçu & Kariyer Koçu

Diyabetle Yaşam ve Sağlık Koçu

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu yazı sadece bilgilendirme amaçlıdır. Bilgiler tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynaklar

1. Papathanasiou, I., Sklavou, M., & Kourkouta, L. (2013). Holistic nursing care: Theories and perspectives. American Journal of Nursing Science, 2(1), 1-5.
2. DSÖ, Health Promotion Gloassary 1998’den aktaran T.C. Sağlık Bakanlığı. 2011. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü. Ankara.
3. Miller G, Foster LT (2010) Critical Synthesis of Wellness Literature. Victoria, Faculty of Human and Social Development, University of Victoria.
4. Myers JE, Sweeney TJ, Witmer M (2000) The wheel of wellness counseling for wellness: a holistic model for treatment palnning. J Couns Dev, 78:251–266.